نقش اسباب بازی در شخصیت کودک. جامعه امروز ما دوره گذار از دوره سنتی به صنعتی میباشد و تمایل کودکان به اسباب بازی های خشونت زا یکی از اثرات این تغییر و تحول در زندگی ماست از دیدگاه روانشناسان تمایل به خشونت میان کودکان به عوامل متعددی بستگی دارد که ما در این مقاله اشاره ای کوتاه به این عوامل خواهیم داشت:
4 نقش کلیدی انتخاب اسباب بازی در کنترل خشونت کودکان
1-تاثیر روابط خانوادگی:
یکی از عوامل موثر در شکلگیری شخصیت کودک خانواده است که در آن به روابط پدر و مادر و فرزندان با یکدیگر میتواند تاثیر مستقیم در تمایلات کودکان داشته باشد در نتیجه والدین با رفتار صحیح و حساب شده میتوانند در کنترل فرزندان خود بسیار موثر باشند.
2-عوامل اجتماعی:
دیگر نقش اصلی در شکلگیری شخصیت کودک چگونگی رفتار متقابل اجتماعی در محیط زندگی کودکان بخصوص در محیط تحصیل است که این مسائل در مناطق محروم شهری از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
3-عوامل فرهنگی:
عوامل فرهنگی موثر در تمایلات،رفتار و شخصیت کودکان به خشونت تنها به رسانه ها خلاصه نمی شود بلکه نحوه گفتار و رفتار و حتی قصه های قبل از خواب نیز در آن دخیل هستند.
4-عوامل اقتصادی:
میزان اختلاف سطح رفاه اجتماعی و سطح طبقاتی خانواده ها در خانواده های فقیر بصورت بغض ناشی از فقر و در خانواده های ثروتمند بصورت رفاه زدگی و بی انگیزگی نمود پیدا می کند.
-با مطالعه چهار مورد فوق در می یابیم که برخورد سطحی و انفعالی والدین با این زمینه ها در کاهش اثرات آنها موثر نیست بلکه یکی از موثرترین راهکار ها برای کاهش تمایل کودکان به خشونت استفاده از بازی و اسباب بازی مناسب است که نقش غیر قابل انکاری در شخصیت و رفتار کودک دارد اما متاسفانه در باور های سنتی بسیاری از والدین بازی و اسباب بازی کاری بیهوده و نوعی هدردادن وقت تلقی می شود؛درحالی که روانشناسان ثابت کرده اند که دو عامل بازی و اسباب بازی تاثیر مستقیمی بر رشد عاطفی و شخصیتی کودک بخصوص از تولد تا سن 6 سالگی دارند.
بازی برای کودکان نقش گفتگو برای بزرگسالان و اسباب بازی های آنها نقش کلمات را ایفا میکنند؛والدین نیز میتوانند با هوشمندی به زبان بازی و با انتخاب اسباب بازی مناسب مفاهیم احساسی،عاطفی،شخصیتی،آموزشی و تربیتی را به کودکان خود منتقل کنند .
اگر والدین براین باور که بازی کار کودک و اسباب بازی ابزار کار آنهاست استوار باشند ؛ با یک برنامه ریزی صحیح برای کار کودک(بازی) و تهیه و انتخاب ابزار مناسب (اسباب بازی) میتوانند زمینه های ایجاد بسیاری از ناهنجاری های رفتاری و شخصیتی کودک بخصوص خشونت را کاهش دهند.
-از دیدگاه روانشناسان کودک بازی ها خود به چهار دسته اصلی تقسیم می شوند:
باتوجه به اهمیت نقش بازی و اسباب بازی در شخصیت کودک روانشناسان بازی ها را به چهار دسته اصلی تقسیم میکنند:
1-بازي‌هاي حسي- حركتي:
تولد تا 2 سالگي دوره‌ي حساس برنامه‌ريزي مغز و شکل گیری شخصیت توسط حواس پنجگانه است. نگاه كردن مكرر به زيبايي‌هاي طبيعت (گل، سبزه، جويبار، پرندگان، حيوانات اهلي و …) شنيدن صداهاي آرام‌بخش (لالايي مادر، صداي پرندگان، موسيقي ملايم و…) استشمام بوي خوش (عطر گل‌ها، بوي تن مادر و پدر ، عطر ميوه‌ها و خوراكي‌ها و …) لمس لطافت‌ها (تماس پوستي با مادر ، گل ، آب، اجسام لطيف و…) چشيدن طعم‌هاي خوب و ملايم به عنوان محرك‌هاي ادراكي ،تاثير مهمي در برنامه‌ريزي مغز كودك براي درك مفاهيم مختلف عاطفي- احساسي در سال‌هاي بعدي رشد او دارند.
2- بازي‌هاي نمادين(تقليدي- تخيلي) :
تماس واقعي كودك با دنياي اطراف خود از دو سالگي شروع مي‌شود. او در برخورد با واقعيت‌ها ناتواني خود را درك مي‌كند، گاهي با تقليد خود را همساز واقعيت و زماني با تخيل واقعيت را همسان خود مي‌كند.
به عبارت ديگر در بازي‌هاي نمادين (خاله‌بازي، دكتر بازي، فروشگاه بازي و …) كودك محيط و اشخاص اطراف خود را همانند سازي مي‌كند. اين گروه از بازي‌ها تاثير مهمي بر رشد شخصيت كودك دارند و بيشترين نياز كودك به اسباب‌بازي نيز از همين زمان آغاز مي‌شود.
توجه به بازي‌هاي نمادين كودك و تجزيه و تحليل آنها كمك زيادي به شناخت بيشتر دنياي ذهني كودك ،مشكلات و تمايلات او مي‌كند. تمايل به خشونت و علاقه به اسباب‌بازي‌هاي خشونت‌زا از همين زمان در ذهن كودك شكل مي‌گيرد و به نسبت تاثير زمينه‌هاي چهارگانه (خانوادگي،فرهنگي،اجتماعي،اقتصادي)رشد مي‌كنند.
3-بازي‌هاي خلاق:
چهار سالگي آغاز تخيل خلاق در كودك و تمايل او به بازي‌ها و كسب مهارت‌هاي كار خلاق است. بازي‌هاي خلاق ( نقاشي، سفالگري، ساخت‌و ساز، حركات نمايشي و …) نقش مهمي در كاهش هيجان ،اضطراب و خشونت كودك دارند.
4-بازي‌هاي جنبشي:
اين بخش از بازي‌ها(دويدن ،دوچرخه‌سواري، حركات ورزشي، كمك به كار‌هاي خانه و …) با تخليه‌ي انرژي اضافي كودك و كمك به گردش خون سريع و دفع سموم بدن اثر مهمي در آرام‌سازي كودك دارند. به‌طور كلي برنامه‌ريزي صحيح براي بازي‌ها و غني كردن اوقات بازي كودك، نقش اساسي و مهمي در كاهش تمايلات خشونت‌طلبي او دارد.
تحريم اسباب بازي‌هاي خشونت‌زا به طور مطلق، به عنوان يك حركت نمادين اجتماعي كاري پسنديده و در خور تحسين است كه مي‌تواند توجه افكار عمومي جامعه را به اين مشكل مهم جلب كند ولي به عنوان يك راه حل راهبردي و ريشه‌اي موثر نيست.
اگر به طور مثال اسلحه بد و مضر است چرا پليس از آن استفاده مي‌كند ؟ توجه داشته باشيم كه كودك در اين سن فاقد تفكر منطقي و قدرت استقلال است و نمي‌تواند دليل اين تناقض را در گفتار و رفتار بزرگسال درك نمايد. نكته ديگر اينكه اگر زمينه‌هاي بروز خشونت در كودك را از بين نبريم حتي يك مداد ساده نيز مي‌تواند وسيله بروز خشونت باشد. با استفاده از بازي و اسباب بازي مي‌توانيم تمايل به خشونت را در كودك كمتركنيم ولي هيچگاه نمي‌توانيم آن را به صفر برسانيم.
به عنوان آخرين نكته درباره‌ي بازي‌ها بايد توجه داشت كودك همانطور كه به غذا و هوا نياز دارد به بازي نيز عامل رشد جسمي-ذهني نيازمند است و اگر از طريق بازي كافي، محيط امن بازي و اسباب‌بازي مفيد ارضا نشود، براي برآورده كردن اين نياز به رفتار خشونت آميز متوسل مي‌شود و در صورت ادامه اين وضع ،ابراز خشونت به عنوان در او نهادينه خواهد شد.
